Vier redenen om groepsplannen niet zomaar af te schaffen

Ik lees de laatste tijd veel over de groepsplanloze basisschool. ‘Weg met de groepsplannen, minder administratieve werkdruk’. ‘Administratie zorgt voor de hoge werkdruk’ Maar is het afschaffen van de groepsplannen wel zo slim, of zijn er betere manieren om de administratieve last te verminderen? In dit artikel begin ik met vier redenen om de groepsplannen niet af te schaffen, maar om er wel slimmer mee om te gaan. Daarna schets ik een beeld hoe het wel zou kunnen werken.

1. We willen niet terug naar te veel individuele handelingsplannen
   Denk nog eens aan hoe de situatie was voor we met groepsplannen begonnen, toen waren er de individuele handelingsplannen. Dat werden er steeds meer, dat was niet meer te doen. Groepsplannen zouden daar verlichting in brengen, maar dat is door de manier waarop ze nu gemaakt worden vaak niet het geval. Dit wil niet zeggen dat het hele concept verkeerd is, een planning waarbij je een aantal weken vooruit kijkt is gewoon goed, de praktische uitwerking kan soms beter, laten we daar op focussen.
2. Groepsplannen hebben ook veel goede effecten binnen een school
   Het werken met groepsplannen heeft ook veel goede ontwikkelingen met zich meegebracht. We zijn vaak verder vooruit gaan kijken (i.p.v. alleen de methode te volgen). We zijn na gaan denken over opbrengsten, over de uitwerking voor verschillende niveaugroepen en over het werken vanuit leerstofdoelen. Daarbij is de ondersteuningsstructuur in de school beter ontwikkeld. Iets verder in dit artikel kijken we waar het mis is gegaan, maar deze winstpunten moeten we niet zomaar laten gaan.
3. Nieuwe routines aanleren als team kost veel tijd
   Het klinkt zo makkelijk: de groepsplanloze basisschool. Maar pas op dat dit niet weer een hele serie aan nascholing met zich meebrengt, waarbij we nieuwe routines moeten aanleren, een andere overlegstructuur inslijpen enzovoort, met de kans dat we aan het eind weer constateren dat we vooral veel tijd in nascholing hebben gestopt en dat de toegevoegde waarde gering is.
4. Iets helemaal overnieuw doen is niet altijd beter
   Je ziet het wel vaker in organisaties: een proces loopt niet goed, dan bedenken we een nieuw proces. We gaan alles anders doen. Het duurt dan weer enige tijd voor je de effecten daarvan kan meten en dan blijkt dat ook die nieuwe processen niet optimaal zijn. Het is vaak een vlucht naar voren, terwijl de echte winst te behalen is in het aanscherpen en bijslijpen van de huidige procedures. Kijk eerst eens goed naar wat de reden is dat de huidige manier van werken zoveel administratieve rompslomp met zich meebrengt en probeer daar verbetering in aan te brengen. Schrappen, korter, slimmer werken, daar is winst te halen.

Hoe dan wel?

De eerste vraag is: waar gaat het echt om? Wat is het doel van het handelings- en opbrengstgericht werken en het werken met groepsplannen? Volgens mij is dit waar het steeds om draait:

We willen aansluiten bij de onderwijsbehoeften van onze leerlingen. We streven naar onderwijs op maat voor zover we dat kunnen realiseren in onze groep. Het werken met groepsplannen is een stap in het proces naar meer onderwijs op maat. Het gaat dus om het effect wat je met de groepsplannen bereikt in je groep, daar moet het verschil zichtbaar worden, niet (alleen) op papier.

 Vier punten die je kunnen helpen bij planmatig werken in je groep

1. Werken vanuit leerstofdoelen
   Werken vanuit leerstofdoelen is een bewezen effectieve manier om de betrokkenheid en daarmee de resultaten te verhogen. Volgens mij is het belangrijkste element hierin transparantie naar je leerlingen. Doordat leerlingen nu duidelijk weten wat ze gaan leren kunnen ze zelf ook veel doelgerichter werken. Voorwaarde is dan wel dat de doelen in leerling-taal bekend zijn bij de leerlingen. Ik ga er nu even vanuit dat je vooral met een methode werkt, zorg er in dat geval voor dat deze leerstofdoelen uit de methode bekend zijn bij de leerling. Laat ze niet alleen even zien op het digibord, maar vermeld de doelen op de weektaak van de leerling en vraag hen om steeds op deze doelen te reflecteren.
2. Goede week- en dagplanning (voor leerkracht en leerling!)
   Zorg voor een goede week- en dagplanning. Vermeld daarop niet alleen welke les je gaat geven, maar laat ook aan de leerling zien wat hij moet maken en aan welke leerstofdoelen hij werkt. Differentiatie moet je plannen, dit kun je niet uit je hoofd doen. Zorg dat ook een eventuele invaller weet wat je gepland hebt en maak weektaken op maat voor de leerlingen.
3. Eenduidigheid in het invullen van het logboek
   Spreek met elkaar af wat je in het logboek schrijft. Werk je alleen voor de groep dan zal dat soms wat minder gedetailleerd zijn. Werk je met een duobaner dat is een goede overdracht cruciaal om de ingezette differentiatie ook echt uit te voeren. Spreek als school af hoe je dit doet en wat je wel (en niet) vermeld.
4. Spreek op schoolniveau een heldere routine af en pas die niet steeds aan
   Een routine op schoolniveau heeft tijd nodig om in te slijpen, pas deze niet te vaak aan. Belangrijke elementen hierin, naast de al genoemde week- en dagplanning en het logboek zijn: analyse van de citotoetsen en het sterk uitgeklede groepsplan. Heb je punt 1 t/m 3 goed voor elkaar, dan is een groepsplan niets anders dan een kort overzicht over de komende periode, dat hoeft per vak niet meer dan een A4tje te zijn. De analyse is vooral nodig bij de citotoetsen, werk je vanuit leerstofdoelen dan is een analyse van de methodetoetsen waarschijnlijk weinig verrassend en voegt dit niet veel toe, je weet immers al lang waar de leerlingen goed scoren en waar hiaten zitten.
5. Maak van je groepsplan een groeiplan
   Kijk nog eens goed naar je groepsplannen. Staan hier zaken op die je steeds kopieert vanuit het vorige groepsplan zonder het nog echt door te lezen? Dan zou je je moeten afvragen of dit veel toevoegt, misschien kun je deze elementen wel in één keer in een schooldocument zetten en niet elke keer in het groepsplan. Vermeld in je groepsplan vooral de zaken die echt zin hebben en die betrekking hebben op je leerlingen en dan vooral op hoe zij kunnen groeien in kennis en vaardigheden bij dit vak.

Hoe kan Klasseplan hierbij helpen?

In Klasseplan maak je op een snelle manier een groepsplan: na het importeren van de methodeplanningen of leerlijnen in de jaarplanning kies je een periode voor je groepsplan, op dat groepsplan worden de leerstofdoelen automatisch overgenomen. Op het groepsplan worden deze vermeld met het weeknummer ervoor, in deze week staan ze ook bij de leerling op de weektaak en bij de leerkracht op het weekoverzicht.

De andere onderdelen van het groepsplan kun je zelf invullen. Per week kun je een korte evaluatie invoeren in de weekplanning: deze evaluatie komt weer automatisch op het groepsplan, met het weeknummer ervoor. Dit zorg voor een efficiënte manier van evalueren, er is een echte verbinding tussen je dagelijkse handelen in de klas en het groepsplan.

Het voordeel van deze manier van opstellen en evalueren van het groepsplan is dat je uitgaat van de leerlijnen: de leerstofdoelen komen steeds terug: in de jaarplanning, op de digitale of papieren weektaak van de leerlingen, op de leerkrachtenkaart en op het groepsplan. Door deze systematische manier van werken hou je overzicht en kun je sneller sturen op de doelen. Als een doel niet wordt gehaald zie je of deze binnenkort nog een keer wordt aangeboden. Wanneer dit niet het geval is kun je het doel extra inplannen. Door een heldere structuur wordt het eenvoudiger om daar creatief mee om te gaan, een goede planning is echt het halve werk.

Meer informatie over het groepsplan in Klasseplan vind je hier. Wil je meer weten over deze manier van werken neem dan contact met ons op via info@nieuwleren.nl